Επειδή κάποιοι αναγνώστες διαμαρτυρήθηκαν για το προηγούμενο άρθρο με τίτλο «Μήπως η αριστερά είναι αντιδραστική-οπισθοδρομική», χρειάζονται κάποιες διευκρινίσεις.
Πρόοδος σημαίνει το πέρασμα από μια κατάσταση σε μια άλλη καλύτερη. Σημαίνει την εξέλιξη, τον εκσυγχρονισμό, μια αέναη βελτίωση του ανθρώπου και της κοινωνίας. Όλα (να) γίνονται διαρκώς και καλύτερα.
Η «πρόοδος» ως έννοια δεν υπήρχε στην αρχαιότητα. Είναι δημιούργημα των νεότερων χρόνων. Μετά την αναγέννηση, μέσα σε ένα πνεύμα και κλίμα αισιοδοξίας, θεωρήθηκε ότι η πρόοδος θα είναι διαρκής και αναπότρεπτη παρά τις όποιες οπισθοδρομήσεις.
Η βιομηχανική επανάσταση άρχισε να αυξάνει την παραγωγή και την παραγωγικότητα. Για πρώτη φορά φάνηκε πως ο άνθρωπος μπορεί να λυτρωθεί από την πείνα (Κάρλ Μάρξ). Επίσης, υπήρξε ελπίδα ότι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές εφευρέσεις θα προσέφεραν περισσότερα αγαθά και θα έλυναν πολλά προβλήματα. Υπήρχε ελπίδα για αέναη πρόοδο, για ένα καλύτερο μέλλον.
Ο Μάρξ είναι αυτός που άσκησε δριμεία κριτική στο καπιταλιστικό σύστημα, και πρόβλεψε την ανατροπή του από την επανάσταση του προλεταριάτου (βιομηχανικών εργατών). Υποστήριξε ότι μετά από ένα ενδιάμεσο στάδιο, που θα γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές, θα περάσουμε στην κομμουνιστική κοινωνία. Βέβαια, ο Μάρξ δεν επαληθεύτηκε.
Η αριστερά πίστευε και πιστεύει ότι το σοσιαλιστικό/κομμουνιστικό σύστημα συνιστά πρόοδο και ασφαλώς είναι καλύτερο από το καπιταλιστικό. Δικαίωμά της. Όμως, η κατάρρευση του σοσιαλισμού απέδειξε τις παθογένειες του συστήματος. Σε όλες τις χώρες που κυβερνούσαν τα κομμουνιστικά κόμματα, υπήρξε μάλλον οπισθοδρόμηση, παρά πρόοδος. Συγκριτικά με τον καπιταλισμό, δεν υπήρξε πρόοδος στην οικονομία, στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων, στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην προστασία του περιβάλλοντος, στις ίσες ευκαιρίες κτλ.
Αποδείχτηκε η ύπαρξη ενός κομματικού ολοκληρωτικού συστήματος με στέρηση βασικών ελευθεριών, αλλά και στέρηση βασικών αγαθών. Αποδείχτηκε η ύπαρξη μιας προνομιούχας κομματικής νομενκλατούρας και ο υπόλοιπος λαός.
Επομένως, κάθε άλλο παρά προοδευτικά ήταν τα κομμουνιστικά κόμματα. Δεν είναι τυχαίο που σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης τα κομμουνιστικά κόμματα εξαφανίστηκαν. Σε όλες, πλην Ελλάδας. Ίσως, γιατί η Ελλάδα ακολουθεί τις εξελίξεις με κάποια υστέρηση.
Είναι λοιπόν απορίας άξιον, γιατί τα κομμουνιστικά κόμματα (άκρα αριστερά, ΚΚΕ, Σύριζα) αυτοχαρακτηρίζονται «προοδευτικά» (εδώ γελάει και το παρδαλό κατσίκι, καθώς λέει ο λαός). Επιπλέον, διατείνονται ότι έχουν το μονοπώλιο της «προόδου», της προοδευτικότητας κτλ.
Βέβαια, ένα τμήμα της αριστεράς (η ανανεωτική αριστερά), έστω καθυστερημένα, έκρουσε τον κώδωνα για τα εγκλήματα του κομμουνισμού. Όμως και πάλι, ένα τμήμα αυτού του ανανεωτικού τμήματος δεν μπορεί να ξεφύγει από τις ιδεοληψίες του, δεν μπορεί να προσαρμοστεί στις εξελίξεις, στην πρόοδο.
Η έννοια «πρόοδος» έχει αποκτήσει θετικό περιεχόμενο και ασφαλώς όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από καταγωγή, θρησκεία, ιδεολογία κτλ. θέλουν την πρόοδο και θέλουν να είναι προοδευτικοί και όχι οπισθοδρομικοί. Όμως, η αριστερά φαίνεται πως οικειοποιήθηκε την «πρόοδο». Αυτοχαρακτηρίζεται ως προοδευτική, ενώ η ίδια χαρακτηρίζει τους αντιπάλους της ως συντηρητικούς και αντιδραστικούς. Κι’ αν αυτοί οι χαρακτηρισμοί δεν αρκούν, τους στολίζει ως ακροδεξιούς, φασίστες, οπισθοδρομικούς κτλ.
Είναι βέβαιον ότι η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων δεν πιστεύει τα παραμύθια ότι η αριστερά είναι προοδευτική. Ούτε οι αριστεροί τα πιστεύουν. Αλοίμονο, αν τα πίστευαν. Οι ελάχιστοι που τα πιστεύουν ανήκουν στους οπαδούς και στους συνομωσιολόγους.
Αρκεί ένα παράδειγμα προδευτικότητας: Η προστασία του περιβάλλοντος συνιστά πρόοδο σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση, διότι βελτιώνει τη ζωή μας. Την «προστασία του περιβάλλοντος» την υποστηρίζουν πολίτες όλου του κομματικού/πολιτικού φάσματος, από ακροδεξιοί μέχρι ακροαριστεροί. Άρα, σε αυτό το ζήτημα όλοι είναι εν δυνάμει προοδευτικοί.
Η προστασία του περιβάλλοντος γίνεται, μεταξύ άλλων με την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ανεμογεννήτριες, ηλιακά συστήματα κτλ.). Κι’ όμως, υπάρχουν πολίτες, από ακροδεξιοί μέχρι ακροαριστεροί, που πολεμούν π.χ. τις ανεμογεννήτριες, χωρίς να προτείνουν άλλες προοδευτικές λύσεις.
Και επειδή κάποιοι πολίτες, ίσως τα έχουν μπερδέψει, διευκρινίζεται ότι: ο συντηρητικός δεν είναι αντιδραστικός ή οπισθοδρομικός. Όχι. Χαρακτηρίζεται συντηρητικός, γιατί επιθυμεί την διατήρηση της παράδοσης, των ηθών και εθίμων, της πατρίδας, της θρησκείας, της οικογένειας και άλλων παραδοσιακών θεσμών. Όμως, κάποιες αξίες, όπως για παράδειγμα «πατρίς-θρησκεία-οικογένεια», η αριστερά τις πολεμάει, διαπράττοντας ακόμη ένα έγκλημα. Γιατί έγκλημα; Διότι είναι διαχρονικές αξίες και αποτελούν θεμέλια της κοινωνίας.
Εν κατακλείδι, προοδευτικός δεν είναι αυτός που αυτοχρίζεται προοδευτικός, αλλά αυτός που με τον λόγο του και τις πράξεις του αποδεικνύει ότι όντως είναι προοδευτικός.
Παύλος Μάραντος
marantosp@gmail.com
